Swidger (zm. przed 1148?), biskup kruszwicki.
S-a należy zapewne wiązać z bamberskim kręgiem kościelnym i oddziaływaniem wielkiej indywidualności, jaką był Otton biskup Bambergu. Na wspólne pochodzenie terytorialne obu tych osób zwraca uwagę nie tylko zbieżność dat misji Ottona na ziemiach polskich i na Pomorzu oraz utworzenie diec. kujawskiej (włocławskiej), ale również zapiska w nekrologu benedyktyńskiego klasztoru na górze św. Michała (Michelsberg) pod Bambergiem, w której pod dn. 11 III (V Idus Martii) zanotowano informację, iż zmarł «Swidegerus episcopus Poloniensis». Od jego imienia zapisanego w błędnej formie «Rudgerus» rozpoczyna się pierwszy, najstarszy, katalog biskupów włocławskich, mający formę krótkiego, rymowanego wykazu imion. Jan Długosz w swym Katalogu biskupów włocławskich zapisał o nim, że był «generis Almanici». Podobną w treści zapiskę można również znaleźć w Katalogu włocławskich ordynariuszy, tzw. wolborskim, zachowanym jednak w późniejszej redakcji i tym samym mniej wiarygodnym.
Inwestyturę S. uzyskał najprawdopodobniej wraz z utworzeniem biskupstwa kruszwickiego przez legata papieskiego Idziego z Tusculum w l. 1123/4. Ostatnio pojawił się jednak pogląd (J. Powierski, B. Śliwiński, K. Bruski), iż mogło to nastąpić nieco później, dopiero po śmierci rzekomego bp. kruszwickiego Baldwina (ok. r. 1128). Wg najnowszej koncepcji dotyczącej początków biskupstwa kujawskiego autorstwa Gerarda Labudy, na Kujawach w l. 1123–4 miały powstać dwa biskupstwa: w Kruszwicy i Włocławku. Ich celem było prowadzenie misji na Pomorzu Wschodnim (biskupstwo kruszwickie) oraz chrystianizacja Prus (diec. włocławska), a dopiero pod koniec l. pięćdziesiątych XII w. (za pontyfikatu Onolda-Onolfa) miało dojść do połączenia obu biskupstw.
Za prostsze wyjaśnienie tego problemu można uznać koncepcję zaproponowaną przez Petera Kriedte i uargumentowaną przez Józefa Sporsa, wg których w 1. poł. XII w. Kujawy i Pomorze Gdańskie należały do jednej diecezji, z tymczasową siedzibą biskupią w Kruszwicy, na stałe przeniesioną do Włocławka za bp. Onolda, być może po ukończeniu budowy katedry włocławskiej. W sprzeczności z tym poglądem stoi bulla papieża Innocentego II (z 4 VI 1133), wystawiona na prośbę arcybp. magdeburskiego Norberta, poddająca metropolii magdeburskiej wszystkie biskupstwa leżące na ziemiach polskich, w tym wymienione jednocześnie diec. kruszwicką i włocławską. Być może rozdwojenie diec. kujawskiej w tym dokumencie nastąpiło w wyniku nieznajomości realiów administracji polskiego Kościoła w Kurii rzymskiej lub u arcybiskupa Magdeburga. Bardziej prawdopodobne wydaje się jednak, że odzwierciedla ono dokładne określenie stolicy diecezji (Włocławek) i siedziby jego ordynariuszy (Kruszwica), niż pierwotne, niezrealizowane plany utworzenia dwóch diecezji nastawionych na prace misyjne na różnych terytoriach.
Zapiska w „Rocznikach” Długosza mówi o przeprowadzonej przez S-a 16 III 1133 konsekracji w Strzelnie kościoła paraf. p. wezw. Świętego Krzyża i NMP, błędnie przez niektórych badaczy interpretowanej jako fundacja tamtejszego klasztoru norbertanek. W uroczystości tej wziął udział także bp. lubuski Bernard, również związany ze św. Ottonem z Bambergu. To samo źródło ponownie wspominało bp. kruszwickiego Swidgera pod r. 1147, tym razem wśród sześciu sufraganów arcybp. gnieźnieńskiego Jakuba ze Żnina, wymienionych w skardze na młodszych książąt polskich (synów Bolesława Krzywoustego), złożonej papieżowi Eugeniuszowi III na synodzie w Reims (1148) przez króla niemieckiego Henryka Berengara.
W spisanym na przełomie XII i XIII w. dodatku do żywota św. Gotfryda z Kappenbergu (Westfalia), wśród zakonników tamtejszego klasztoru norbertańskiego wymieniony został «Floregus Sagensis episcopus in Polonia». Wzmianka ta nasunęła wielu badaczom myśl, że ów Floger może być tożsamy z S-em, co w konsekwencji prowadziło do uznania go za członka zakonu norbertańskiego (J. Fijałek, K. Maleczyński, T. Manteuffel). Zwolennicy tej tezy, zwłaszcza Karol Maleczyński, poszli jeszcze dalej, gdyż byli skłonni wiązać fakt objęcia katedry przez S-a z działalnością św. Norberta, założyciela zakonu, w owym czasie arcybp. magdeburskiego. Przeciw temu zdecydowanie i przekonująco wystąpiła Zofia Kozłowska-Budkowa, która uznała zapiskę kappenberską za błąd kopisty powstały przez połączenie informacji o dwóch różnych biskupach, przy czym ostatni, niewiadomego imienia i diecezji, sprawowałby swą godność w Polsce. Natomiast «Floregus Sagensis episcopus» miał być identyczny z Frogerem (1157–84), bp. Séez (Normandia) w archidiec. Rouen.
Niewykluczone, że S. pojawił się również w bulli protekcyjnej papieża Innocentego II, wystawionej w r. 1136 dla dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Co prawda zapisane tam imię Dauger jest dość dalekie od swego przypuszczalnego pierwowzoru, jednak wg argumentów Maleczyńskiego ma ono swe paleograficzne uzasadnienie. Trudniej jednak wytłumaczyć ewentualne posiadłości biskupa kujawskiego na południowym pograniczu ziemi sieradzkiej i Wielkopolski. S. zmarł 11 III przed r. 1148, gdyż 4 IV t.r. papież Eugeniusz III wystawił bullę protekcyjną dla jego następcy – Wernera, określonego jako «Vladislaviensis episcopus», prawdopodobnie późniejszego biskupa płockiego. W Katalogu biskupów włocławskich Długosza i zależnym od niego Katalogu wolborskim, zapisano zgon S-a pod r. 1156 (zgodnie z terminem objęcia diec. płockiej przez bp. Wernera). Wg Długosza S. został pochowany w Kruszwicy.
Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, W. 1992; Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Supl. II, Gd. 2002 s. 265–6; – Dobosz J., Monarcha i możni wobec Kościoła w Polsce do początku XIII wieku, P. 2002 s. 216–17, 329–31; Fijałek J., Ustalenie chronologii biskupów włocławskich, Kr. 1894 s. 9–10; Karczewski D., Dzieje klasztoru norbertanek w Strzelnie do początku XVI wieku, Inowrocław 2001 s. 64–80; tenże, Najwcześniejsze dzieje Strzelna w świetle „Roczników” Jana Długosza, w: Z dziejów Strzelna, Gniezno 1994 s. 9–27; Kriedte P., Die Herrschaft der Bischöfe von Włocławek in Pommerellen von den Anfängen bis zum Jahre 1409, Göttingen 1974 s. 28–30; Kürbis B., Najstarsza tradycja klasztoru panien norbertanek w Strzelnie, „Roczn. Hist.” T. 40: 1974 s. 19–50; Labuda G., Jeszcze jedna próba datowania fundacji klasztoru premonstratensek w Strzelnie, w: Nihil superfluum esse. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane profesor Jadwidze Krzyżaniakowej, Red. J. Strzelczyk, J. Dobosz, P. 2000 s. 175–85; tenże, Początki diecezjalnej organizacji kościelnej na Pomorzu i na Kujawach w XI i XII wieku, „Zap. Hist.” T. 33: 1968 z. 3 s. 34–59; Maleczyński K., W sprawie biskupa włocławskiego Swidgera-Flogera-Daugera z XII w., „Spraw. Tow. Nauk. we Lw.” T. 18: 1938 z. 3 s. 313; Manteuffel T., Przyczynek do działalności norbertanów w Polsce, w: Opuscula Casimiro Tymieniecki septuagenario dedicata, P. 1959 s. 225–31; Michalski M., Ustanowienie i wczesne dzieje biskupstwa kujawskiego, w: „Scripta minora”, Red. B. Lapis, P. 1996 I 83–108; Powierski J. i in., Studia z dziejów Pomorza w XII wieku, Słupsk 1993 s. 45–54; [Rec. z: K. Maleczyński, W sprawie biskupa włocławskiego], Kozłowska-Budkowa Z., „Kwart. Hist.” T. 53: 1939–45 s. 287–9; Spors J., Podziały administracyjne Pomorza Gdańskiego i Sławieńsko-Słupskiego od XII do początku XIV wieku, Słupsk 1983 s. 14–37; Sułowski Z., Kruszwica i Włocławek. Problem biskupstwa na Kujawach i Pomorzu XI–XII w., „Spraw. Tow. Nauk. KUL” T. 20: 1971 s. 21–5; Tazbirowa J., Początki biskupstwa na Kujawach, „Przegl. Hist.”, T. 53: 1962 s. 238–9; – D ł ug os z, Annales, III–VI; Długosz, Opera, I; Ex necrologio S. Michaelis posterioris, w: Bibliotheca rerum Germanicarum, t. 5 Monumenta Bambergensia, Ed. P. Jaffé, Berlin 1869 s. 569; Kod. Wpol., I nr 6, 7; Kozłowska-Budkowa, Repertorium Pol. Dokumentów, nr 29–31, 47; Mon. Germ. Hist., XII (Vita Godefridi comitis Cappenbergensis, ed. P. Jaffé); Mon. Pol. Hist., IV (Catalogi episcoporum Vladislaviensium, wyd. W. Kętrzyński); Pommerellisches Urkundenbuch, Hrsg. M. Perlbach, Danzig 1882 nr 2.
Dariusz Karczewski